Wat vertellen kraanvogels ons over leiderschap?

Ze maken doorlopend geluid; een soort schor gegak stijgt op uit de groep kraanvogels die voor de nacht is neergestreken in het merengebied. Ze zijn  halverwege hun trektocht naar het zuiden. Ze trekken in grote (familie) groepjes die aanzwellen tot een gigantische groep. Het gegak blijft tot diep in de nacht hoorbaar! In de ochtend wachten de dieren gezamenlijk  op het optrekken van de mist. Zodra die weg is, kunnen ze weer vertrekken en vooral van de thermiek gebruik maken om op te stijgen.

Het is fascinerend hoe de besluitvorming in zo’n groep dan gaat. Een paar vogels spreiden de vleugels en klapperen alvast wat. Dan wachten ze even af. Een paar anderen verderop doen hetzelfde. Langzaam zwelt de onrust in de groep aan tot er een paar vogels opstijgen en daarna volgen vele anderen. Er is geen leider, het besluit lijkt collectief te worden genomen. Als er genoeg vogels zijn die het gunstig vinden om op te stijgen, vertrekt de hele groep…..

Onderweg vliegen ze in groepjes of in V-formatie met aan kop de vogel die dit traject van de route goed kent en uitgerust genoeg is om de leiding te nemen. Na enige tijd wordt er gewisseld omdat een andere vogel dit stuk route weer beter kent. Samenwerking en goede communicatie is de kracht van elke organisatie, zo laten deze kraanvogels zien. En dat gaat goed samen met gedeeld leiderschap.

 

En apen dan?

Mannetje apen slaan zichzelf imponerend op de borst, hengsten binden de strijd aan met hun rivalen en bokken erop in et hun hoorns. In deze schermutselingen gaat veel tijd en energie zitten. Dat gebeurt daarom alleen al deze vorm van leiderschap nodig is.

Kracht is niet de belangrijkste eigenschap voor leiders in de natuur. Chimpansees bijvoorbeeld kiezen hun leider aan de hand van twee factoren: kracht [Is deze leider sterk genoeg om de weg te weten?] en sociaal gedrag [heeft deze leider oog voor mijn/onze belangen?]. Bij sommige soorten dieren werken er soms meer leiders samen, de leider heeft een ‘kroonprins’. De taak van de kroonprins is de leider te assisteren in ruil voor het recht op te mogen paren.

Er zijn ook groepen waar helemaal geen sprake van een leider is, denk aan een zwerm vogels of een school vissen. In zo’n groep vindt zelforganisatie plaat op basis va een aantal eenvoudige regels. Of er is sprake van wisselend leidershap. In die V-formatie van kraanvogels bijvoorbeeld!

Natuurlijk leiderschap

Het systeem van ‘verworven rechten’ in organisatie maakt een natuurlijke leiderschapskeuze haast onmogelijk. Eenmaal op een positie, is het niet eenvoudig een leider weer weg te sturen, zelfs niet als blijkt dat de club in nieuwe omstandigheden hele andere leiderschapskwaliteiten nodig hebben. Meer flexibiliteit in wet- en regelgeving op terrein van HR kan hier helpen. Meer lef binnen een organisatie ook.

 

• 

Tekst: Bowine Wijffels