Column – Van werkdruk naar ontspanning

Vandaag een rustige zaterdag met in de ochtend BNR radio. Ik luister naar twee heel verschillende onderwerpen: de misstanden bij het online supermarkt PICNIC en de kracht van micro-dosering. Dat laatste gaat over het gebruik van zeer kleine hoeveelheden drugs met als doel scherp en alert te blijven. Zeer aan te bevelen aldus een ervaren gebruikster. Ik zit zelf even in een periode van rust en herstel en het valt me nog meer op wat voor bizarre wereld we creëren. Het moet nog goedkoper, nog sneller, nog beter, nog scherper om vooral nog meer geld te verdienen. En het bizarre is dat we het gewoon vinden! Met omvallende bedrijven, burn-out en uitval tot gevolg.

Werkdruk is een complex probleem dat we eerst verder moeten analyseren voordat we de natuur raadplegen voor oplossingen. Het gaat bij werkdruk immers vaak om een combinatie van patronen in de organisatie en gedragingen van individuen. Gedrag dat patronen in stand houdt en vice versa. Uit diverse onderzoeken blijkt dat mensen als oorzaak van werkdruk de volgende zaken noemen: te grote hoeveelheid taken en  een onduidelijke focus van de organisatie of van de afdeling. Ook blijkt dat een prestatiecultuur en competitie bijdraagt aan ervaren werkdruk. Werkdruk is een gebrek aan ruimte, wendbaarheid en aan veerkracht.

Ecologische veerkracht

In de natuur zorgen organismen en ecosystemen op verschillende manieren voor veerkracht. Een belangrijk element hiervan is het zorgen voor reserves. Letterlijke reserves (vet, voedsel, energie) maar ook figuurlijk zorgen voor reserves. Dat doet de natuur door niet te streven naar maximale groei, maximale voortplanting maximale inspanning, maar zich te richten op optimalisatie. Dit zorgt voor ecologische veerkracht en op die manier putten organismen en systemen zichzelf niet uit.

Veerkracht heeft alles te maken met wendbaarheid en flexibiliteit. In grote organisatie wil dit nog wel eens ontbreken. Hiërarchische  structuren zorgen voor verstarring en traagheid. Ook in de natuur komen grote organisaties voor (bijen- of mierenvolken) echter het is opvallend dat deze organisaties nauwelijks hiërarchie kennen. Ze zijn vooral zelforganiserend; er is geen opgelegde taakstelling, maar wel doelgerichtheid en een set eenvoudige afspraken waar iedereen zich naar gedraagt.

De druk van de ketel

Om werkdruk aan te pakken, zijn er in mijn beleving fundamentele veranderingen nodig. Welke dat moeten zijn, daar kom je achter als je samen het gesprek voert over hoe je als organisatie kunt streven naar optimalisatie in plaats van naar maximalisatie. Dat geeft direct een andere kijk op omzet, effectiviteit et cetera. Een andere manier om de druk van de ketel te halen, is het loslaten van het formuleren van taken en meer te sturen op doelen. Teams kunnen aan de hand van algemene doelen zelf hun activiteiten formuleren. Maar hoe kan ik dan sturen zal menig manager zich afvragen? Leidinggeven in de organisatie van de toekomst wordt veel meer faciliteren dan sturen en het zorgen voor een sfeer van co-operatie en vertrouwen. En om toch alvast te oefenen met een nieuwe, op de natuur gebaseerde werkwijze, hierbij een paar tips voor verminderen van werkdruk:

  • Werk doelgericht in plaats van taakgericht (focus op de 3 V’s, zie elders)
  • Investeer in relaties (het ontspant en later kun je op hen bouwen.
  • Zorg voor reserves (in je agenda, in je energie)
  • Filter informatie op wat voor jou echt relevant is