“Mijn collega kan zo stuurs reageren”, “Weggebruikers zijn tegenwoordig zo agressief”, “Mijn moeder is altijd zo….”

We hebben het vaak over mensen alsof hun gedrag op zichzelf staat, alsof het om een zelfstandige eigenschap gaat. Gaat het niet meer over hoe de interactie is? Het ene gedrag roept het andere op. Een aanmoedigende teamleider draagt bij aan een ondernemend team. Een altijd kritische ouder voedt juist het faalangstig stuk van een kind…..

‘Ik ben omdat wij zijn…’ 

Een veel aangehaalde uitspraak uit de (Afrikaanse) Ubuntu filosofie is: “Ik ben omdat wij zijn”. Het zegt veel over hoe binnen Zuid Afrikaanse stammen tegen de samenleving wordt aangekeken. Veel minder ‘ik’ en veel meer ‘wij’ gericht. Ook psycholoog en ecoloog Gregory Bateson koos voor een bijzondere benadering: hij keek liever naar de interactie en de wisselwerking in die verbinding dan naar de individuen. Beiden benaderingen leveren inzichtvolle perspectieven op over hoe belangrijk het wij is dat nodig is voor het ik om te bestaan.

Wat mij betreft mogen we meer aandacht besteden aan de andere kant van de interactie, ook in organisaties. Dat geeft veel zicht op het effect van een interventie. Het helpt een manager om de prestaties van een team effectiever te beïnvloeden door niet te denken vanuit sturingsmodellen, maar vanuit het effect van zijn of haar eigen gedrag. Is er meer controle nodig, of juist meer vertrouwen? Is dit bij verschillende medewerkers misschien anders. En waarom niet gewoon vragen wat het beste werkt voor die ander! Ook in teams en organisaties zou ik ook willen pleiten voor een meer holistische benadering van uitdagingen waar je mee wordt geconfronteerd. Ingewikkeld? Jazeker! Maar de werkelijkheid is nu eenmaal complex. Het daar mee te leren omgaan vind ik veel interessanter dan de wereld te vereenvoudigen tot een overzichtelijke ‘onwerkelijkheid’.

Omgaan met complexiteit vraagt ook voor de verbinding

Complexe vraagstukken vragen om een slimme benaderingen. Zo weten we volgens mij allang dat de files niet oplossen door de wegen bij knooppunten te verbreden. En om in het thema verkeer te blijven, zo weten we inmiddels ook dat stevig afremmen op de snelweg kan leiden tot filevorming omdat de achteropkomende auto in het algemeen net iets later reageert en dan nog harder remt. Maar wie denkt er nu aan achterop komend verkeer? Dieren in kuddes vertonen gedrag dat voordeel heeft voor de kudde, maar niet perse voor zichzelf. Een jong dat aangevallen wordt of dreigt te verdrinken bij een grote rivieroversteek wordt beschermd of gered. Vissen vormen scholen om aan de vijand te ontkomen en kraanvogels vertrekken gezamenlijk naar het zuiden. De natuur lijkt meer in ‘verbindingen’ te handelen dan wij mensen….

Waar wil jij aan bijdragen?

Hello…., how are you? Zo begint de hit ‘Hello’ van Adèle. Een prachtig nummer waarin ze excuses aanbiedt aan haar ex, zich realiserend dat het afscheid voor hem toch ook pijnlijk  geweest moet zijn. Ze bekijkt het van de andere kant. Heel moedig eigenlijk. en ook heel helend. En voor mij een mooi voorbeeld van een systemische blik, immers elk individueel gedrag heeft effect op het grotere collectief. Kunnen we daar niet meer gebruik van maken? En hoe zit dat bij mezelf? Ben ik niet teveel gefocust op mijn eigen ik in plaats van op het geheel? Wellicht… Ik neem me in ieder geval voor om hier meer bewust mee om te gaan door mezelf hardop af te vragen: Welke wereld wil jij creëren morgen? In mijn team? Mijn gezin? Of in de samenleving? En wat kan ik aan mijn kant van de verbinding doen wat daaraan bij draagt…?