Het werk is nauwelijks te hanteren en er lijkt ook maar geen eind aan te komen. Overmatige werkdruk leidt tot ontevredenheid, burn-out en andere vormen van uitval. We willen werkdruk voorkomen, maar toch effectief zijn. Vallen er lessen te trekken uit de natuur ten aanzien van werkdruk? 

Werkdruk is een complex probleem dat we eerst verder moeten analyseren voordat we de natuur raadplegen voor oplossingen. Het gaat bij werkdruk immers vaak om een combinatie van patronen in de organisatie en patronen en gedragingen van individuen en uiteraard de wisselwerking daartussen. Uit diverse onderzoeken blijkt dat mensen als oorzaak van werkdruk de volgende zaken noemen: te grote hoeveelheid taken en  een onduidelijke focus van de organisatie of van de afdeling. Ook blijkt dat een prestatiecultuur en competitie bijdraagt aan ervaren werkdruk.  Werkdruk is een gebrek aan ruimte, wendbaarheid en aan veerkracht.

Ecologische veerkracht

In de natuur zorgen organismen en ecosystemen op verschillende manieren voor veerkracht. Een belangrijk element hiervan is het zorgen voor reserves. Letterlijke reserves (vet, voedsel, energie) maar ook figuurlijk zorgen voor reserves. Dat doet de natuur door niet te streven naar maximale groei, maximale voortplanting maximale inspanning, maar zich te richten op optimalisatie. Dit zorgt voor ecologische veerkracht en op die manier putten organismen en systemen zichzelf niet uit.

Veerkracht heeft alles te maken met wendbaarheid en flexibiliteit. In grote organisatie wil dit nog wel eens ontbreken. Hiërarchische  structuren zorgen voor verstarring en traagheid. Ook in de natuur komen grote organisaties voor (bijen- of mierenvolken) echter het is opvallend dat deze organisaties nauwelijks hiërarchie kennen. Ze zijn vooral zelfsturend; er is geen opgelegde taakstelling, maar wel doelgerichtheid. In het onderstaande schema geven we de oorzaken van werkdruk op organisatieniveau en op niveau van medewerkers tegen het licht van ecologische veerkracht.

Op organisatieniveau	Op individueel niveau
Hoge taakbelasting Weinig reserves Onduidelijke focus Gebrek aan resources	Te veel afgerekend op taken Beperkte vrijheid werkwijze Ervaren competitie Geen ruimte of lummeltijd

De druk van de ketel

Om werkdruk aan te pakken, zijn er in mijn beleving allereerst veranderingen nodig op organisatieniveau. Deze veranderingen zijn fundamenteel van aard. Het gaat er allereerst om dat er wordt gestreefd naar optimalisatie in plaats van naar maximalisatie. Dat betekent een andere kijk op omzet, effectiviteit, declarabiliteit et cetera. Een andere manier om de druk van de ketel te halen, is het loslaten van het formuleren van taken en meer te sturen op doelen. Teams kunnen aan de hand van algemene doelen zelf de activiteiten formuleren. Maar hoe kan ik dan sturen zal menig manager zich afvragen? Leidinggeven in de organisatie van de toekomst wordt veel meer faciliteren dan sturen en het zorgen voor een sfeer van co-operatie en vertrouwen. En om alvast te oefenen met een nieuwe, op de natuur gebaseerde werkwijze, hierbij een paar tips voor medewerkers:

• Werk doelgericht in plaats van taakgericht.
• Investeer in relaties (je hebt mensen nodig in lastigere tijden).
• Zorg voor reserves (lummelen loont!).
• Filter informatie op wat voor jou echt relevant is.